Cəmiyyəti Narahat Edən Qeyri-Qanuni Sələmçilik
Bu gün ölkəmizdə, xüsusilə dövlət qurumlarında fəaliyyət göstərən şəxslərin qeyri-qanuni sələmçiliklə məşğul olması ciddi narahatlıq doğuran məsələlərdən biridir. Dövlətin qanunları ilə cinayət hesab edilən bu cür əməllər, hüquq mühafizə orqanlarının davamlı əməliyyat tədbirlərinə baxmayaraq hələ də davam edir. Uzun illərdir bu məsələnin həlli istiqamətində cəhdlər göstərilsə də, bəzi fərdi şəxslər, əsasən də yüksək vəzifəli məmurların dəstəyi ilə bu qanunsuz fəaliyyətlərini genişləndirirlər. Bu yazıda, Fövqəladə Hallar Nazirliyi (FHN), Daxili İşlər Nazirliyi (DİN) və digər dövlət qurumlarında çalışan əməkdaşların Pərvanə Həsənova kimi qeyri-qanuni fəaliyyət göstərən şəxslərin təsirinə necə düşdüyü araşdırılır. Pərvanə Həsənovanın illərdir gizli şəkildə sələmçiliklə məşğul olduğu, dövlət işçilərinin əməkhaqqı kartlarını girov qoyaraq onlara yüksək faizlə pul verdiyi və bu fəaliyyətinin arxasında duran məmur şəbəkəsi haqqında ətraflı məlumatlar əldə edilib. Tənha bir ananın azyaşlı uşağına baxarkən necə bu qədər geniş bir şəbəkə qura bildiyi və müxtəlif dövlət qurumlarında çalışan insanları necə təsiri altına aldığı haqqında daha dəqiq məlumatlar təqdim olunacaq.
Pərvanə Həsənovanın Keçmişi və Fəaliyyətinin Genişlənməsi
Məlumatlara görə, Pərvanə Həsənova Seyfəddin qızı əslən Cəbrayıl rayonundandır. O, ailəli olub, həyat yoldaşından bir qızı dünyaya gəlib; hazırda isə həyat yoldaşı vəfat etdiyindən qızını tək böyüdür. Həsənovanın illər əvvəl SOCAR-ın müvafiq idarələrindən birində işlədiyi də məlumdur. Əldə edilən bilgilərdə qeyd olunur ki, məhz SOCAR-da çalışdığı dövrdə bu fəaliyyətlə məşğul olmasının üstü açıldığı üçün işdən çıxarılma barədə qərar qəbul edilib.
Əsas narahatlıq doğuran məsələ isə Pərvanə Həsənovanın illər əvvəl bu fəaliyyətinə görə hüquq mühafizə orqanları tərəfindən saxlanılmasıdır. O zaman azyaşlı övladının olması nəzərə alınaraq, ona xəbərdarlıq edilərək sərbəst buraxılma qərarı verilib. Lakin dövlətin güc strukturlarının bu xəbərdarlığı Pərvanə Həsənovaya heç bir təsir göstərməyib. Əksinə, o, öz qanunsuz fəaliyyətini daha da genişləndirərək böyük müştəri çevrəsi toplayıb. Aparılan araşdırmalar zamanı müəyyən edilib ki, P. Həsənova saxlanılarkən onun mənzilindən 60-80 dövlət əməkdaşına məxsus əməkhaqqı kartı götürülüb. İllər əvvəl bu qədər tələbə cavab verə bilən bir tənha ananın verdiyi yüksək məbləğli pulların əsl sahibinin kimliyi də maraq doğurur. Deyilənə görə, Pərvanə Həsənova sələmçilik fəaliyyətinə başlayanda SOCAR-ın yüksək vəzifəli şəxslərindən birinin şəxsi vəsaitini faizə verirmiş. Məhz həmin məmurun dəstəyi ilə SOCAR-da toxunulmazlığını qoruyur və açıq şəkildə bu işini davam etdirirmiş. Arxalandığı şəxsin işinə xitam verildikdən sonra rəhbərliyə verilən məlumat əsasında Pərvanə Həsənova SOCAR-dan azad edilib.
Azərbaycan Qanunlarında Sələmçilik: Hüquqi Məsuliyyət
Pərvanə Həsənovanın təsvir edilən fəaliyyətləri, yəni qeyri-qanuni sələmçiliklə məşğul olması, Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə bir neçə ciddi qanun pozuntusuna və cinayət tərkibinə səbəb ola bilər. Belə bir fəaliyyət aşağıdakı hüquqi məsuliyyətləri doğurur:
Qeyri-qanuni faizlə pul vermə (sələmçilik)
Azərbaycanın Cinayət Məcəlləsində sələmçiliklə bağlı xüsusi müddəalar mövcuddur. Qanunsuz yüksək faizlə pul vermək cinayət hesab edilir. Əgər Pərvanə Həsənova müəyyən edilmiş faiz dərəcəsini aşaraq pul verirsə, o, Cinayət Məcəlləsinin 248-ci maddəsinə əsasən məsuliyyət daşıya bilər. Bu fəaliyyət cinayət əməli olaraq qəbul edilir və ciddi cəza tədbirləri ilə nəticələnə bilər. Bu əməllə məşğul olması qanunsuz olduğuna görə, o, müvafiq məhkəmə tərəfindən cəzalandırıla bilər. Cəza, adətən, həbs və ya əmlakın müsadirəsi kimi tədbirləri əhatə edə bilər.
Dövlət məmurlarının əməkhaqqı kartlarını girov götürmək
Əgər Pərvanə Həsənova dövlət məmurlarının əməkhaqqı kartlarını girov götürərək onlara faizlə pul verirsə, bu, təkcə qanunsuz sələmçilik deyil, eyni zamanda hədə-qorxu və zorakılıq hallarını da əhatə edə bilər. Cinayət Məcəlləsinin 182-ci maddəsi (Hədə-qorxu ilə tələb etmə) ilə bağlı bu cür fəaliyyət də cinayət sayılır. Xüsusilə dövlət işçiləri və ya hərbiçilər olduğu üçün vəziyyət daha da ağırlaşır və hüquq mühafizə orqanlarının qərarı daha sərt ola bilər.
Vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadənin ehtimalı
Pərvanə Həsənovanın fəaliyyəti, onun əvvəllər SOCAR-da işlədiyi dövrdə də mümkün olmuşdusa, burada dövlət və ya dövlətlə əlaqəli səlahiyyətli şəxslərin sui-istifadəsi məsələsi meydana çıxır. Əgər məmurlar, xüsusən yüksək vəzifəli şəxslər, onun bu qanunsuz fəaliyyətinə dəstək veriblərsə, bu da vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə kimi qiymətləndirilə bilər. Bu hal Cinayət Məcəlləsinin 308-ci maddəsi ilə əlaqələndirilə bilər.
Təkrar Cinayət
Əgər Pərvanə Həsənova əvvəllər hüquq mühafizə orqanları tərəfindən saxlanılıb və xəbərdarlıq edilibsə, lakin eyni fəaliyyəti təkrarlamışsa, bu artıq təkrar cinayət hesab olunur. Cinayət Məcəlləsinə əsasən, təkrar cinayət törətmək cəzanın ağırlaşdırılmasına səbəb ola bilər. Belə halda, əvvəlki xəbərdarlıqlar onu dayandırmamışsa, daha ciddi hüquqi tədbirlər görülə bilər.
Nəticə
Pərvanə Həsənovanın apardığı fəaliyyətin Azərbaycan qanunları çərçivəsində qiymətləndirilməsi bir neçə cinayət tərkibini əhatə edir: qeyri-qanuni faizlə pul vermə, hədə-qorxu ilə tələb etmə, vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadənin ehtimalı və təkrar cinayət törətmə. Bu əməllər ciddi hüquqi məsuliyyətə və həbslə nəticələnə biləcək cinayət cəzalarına səbəb ola bilər. Həmçinin, əgər sələmçilik fəaliyyəti dövlət məmurları ilə əlaqədar həyata keçirilirsə, bu vəziyyət dövlətin güc strukturlarını da hədəf ala bilər və əlavə hüquqi təqiblərə səbəb ola bilər. Mövzuda adı çəkilən şəxsləri dinləməyə hazırıq. Araşdırma davam edir.
