Bakı, 10 iyul
Məhkəmə Prosesi və Ağır İttihamlar
Bakı Hərbi Məhkəməsində Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü nəticəsində törədilmiş ağır cinayətlərdə ittiham olunan Ermənistan Respublikasının vətəndaşları Arayik Harutyunyan, Arkadi Qukasyan, Bako Sahakyan, Davit İşxanyan, David Babayan, Levon Mnatsakanyan və digərlərinin cinayət işi üzrə açıq məhkəmə prosesinin baxış iclası iyulun 10-da davam etdirilib. Təqsirləndirilən şəxslər sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlər, müharibə cinayətləri, soyqırımı, terrorçuluq, hakimiyyəti zorla ələ keçirmə və digər çoxsaylı əməllərdə ittiham olunurlar.
Hakimlər Zeynal Ağayevin sədrliyi ilə keçirilən prosesdə təqsirləndirilən şəxslərin hər biri bildikləri dildə tərcüməçi və müdafiələri üçün vəkillərlə təmin ediliblər. İclasda təqsirləndirilən şəxslər, onların müdafiəçiləri, zərərçəkmiş şəxslərin bir qismi, onların hüquqi varisləri və nümayəndələri, habelə dövlət ittihamını müdafiə edən prokurorlar iştirak ediblər. Hakim Zeynal Ağayev prosesdə ilk dəfə iştirak edən zərərçəkmiş şəxslərə məhkəmə heyətini, prokurorları və tərcüməçiləri təqdim edərək, qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hüquq və vəzifələrini izah edib.
Qurbanların Acı Etirafları
Zərərçəkmiş Vüqar Eminov 1994-cü ildə Ağdamın Güllücə kəndində yaralı vəziyyətdə əsir götürüldüyünü və Xankəndi, sonra isə Şuşa həbsxanalarında dəhşətli işgəncələrə məruz qaldığını bildirib. Onun sözlərinə görə, hər gün rezin dəyənək və dəmir parçası ilə döyülüb, bədəninə elektrik cərəyanı verilib, uzun müddət məcburi əməyə cəlb edilib. Dövlət ittihamçısı Vüsal Abdullayevin sualına cavab olaraq, onunla birlikdə saxlanılan bəzi əsirlərin işgəncələr nəticəsində həyatını itirdiyini qeyd edib. O, 1995-ci ildə əsirlikdən azad olunub.
Teyyub İsmayılov Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü nəticəsində yaralanaraq sağlamlığını itirdiyini bildirib. İmran Quliyev Xocalı işğal olunarkən bacısının şəhid olduğunu, özünün isə yaralandığını söyləyib. Düşmənin bacısının nəşini götürməyə imkan vermədiyini, buna üç gündən sonra böyük çətinliklə nail olduğunu vurğulayıb. Qardaşı Zakir Quliyevin taleyindən isə indiyədək xəbərsizdir. Baş Prokurorluğun Dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə idarəsinin şöbə rəisi Nəsir Bayramovun sualına cavabında, həmin vaxt mühasirədə olan Xocalının dinc sakinlərinin hər gün atəşə tutulduğunu bildirib.
Ramil Ələkbərov Xocalı soyqırımı zamanı sağ ayağından yaralandığını və 200-dən çox azərbaycanlı ilə birlikdə girov götürüldüyünü ifadə edib. O, 12 yaşında ikən aralarından 12-13 nəfər girovun ermənilər tərəfindən çölə çıxarılaraq güllələndiyini, bəzilərinin isə naməlum istiqamətə aparıldığını qeyd edib. Ramin Əzizov da Xocalı soyqırımı zamanı ailə üzvlərini itirdiyini, özünün isə 14 yaşında olarkən “Alazan” raketinin partlaması nəticəsində müxtəlif bədən xəsarətləri aldığını söyləyib. Baş prokurorun xüsusi tapşırıqlar üzrə köməkçisi Tuqay Rəhimlinin sualına cavabında, yaşı az olmasına baxmayaraq, ona da işgəncə verildiyini və Edik adlı bir erməninin adının yadında qaldığını bildirib.
Mübariz Həmidov Xocalı işğal olunarkən 13 yaşında olduğunu, ailəsi ilə birlikdə şəhərdən qaçmağa çalışarkən düşmənin atəşinə məruz qaldığını ifadə edib. O, anasını, dayısını və bir neçə doğmasını itirdiyini, anasının taleyindən indiyədək xəbər olmadığını söyləyib. Həmin vaxt ayaqları donduğundan barmaqlarından üçünün amputasiya edildiyini qeyd edib. Ramin Bağırov, Rövşən Xudayarov, Xaliq Mirzəyev, Vaqif Namazov və Ceyhun Əbdülov da girovluq, işgəncə və xəsarət faktlarını təsdiqləyiblər.
Mürvət Məmmədovun acı hekayəsi daha dəhşətlidir: 1988-ci ildə Qərbi Azərbaycandan köçürülərək Xocalıda məskunlaşan ailəsi soyqırım zamanı dağılıb. O, yaralanıb, atası və qardaşlarının başının kəsildiyini, lakin meyitlərinin tapılmadığını ifadə edib. Yeddi gün girovluqda saxlanılan Məmmədov və digər beş ailə üzvü müxtəlif işgəncələrə məruz qalıblar. Ələsgər Abbasov, Vahid Quliyev, Səfər Sadıqov, Mehman Yusifov, Əli İsmayılov, Adil Yusifov, Nazim Hüseynov, Təhsin Həsənov, Famil Məmmədov, Mikayıl İbrahimov, Aydın Süleymanov, Zaur Əliyev, Bəşir Qarayev, Ömər Ələkbərov, Hamaya Alıyeva, Vazeh Qaraşov, Duman Müseyibov, Yalçın Süleymanov, Bayram Kərəmov, Elxan Novruzov, Samir Məcidov və Zaur Alıyev də Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü nəticəsində girovluğa düşmə, işgəncə, xəsarət alma, ailə üzvlərini itirmə, evlərinin talan edilməsi kimi faciələrdən bəhs ediblər. Xüsusilə, Elxan Novruzov 4 il 1 ay əsirlikdə saxlanıldığını və dişlərinin çəkildiyi də daxil olmaqla, saysız-hesabsız işgəncələrə məruz qaldığını bildirib.
İttiham Olunan Şəxslər və Maddələr
Məhkəmə prosesində zərərçəkənlər həm təqsirləndirilən şəxslərin, həm də özlərinin və müdafiəçilərinin suallarını cavablandırıblar. Zərərçəkmiş şəxslər barədə keçirilmiş məhkəmə-tibbi ekspertizasının rəyləri də elan edilib. Məhkəmə prosesi iyulun 11-də davam etdiriləcək.
Qeyd edək ki, Ermənistan dövlətinin, onun vəzifəli şəxslərinin, hərbi qüvvələrinin və qanunsuz silahlı birləşmələrin bilavasitə rəhbərliyi və iştirakı ilə Azərbaycan ərazisində beynəlxalq hüquq normalarına zidd olaraq, Azərbaycana hərbi təcavüz etmək məqsədilə yaradılmış cinayətkar birlik tərəfindən aparılan təcavüzkar müharibənin gedişində çoxsaylı cinayət faktlarına dair cinayət işi üzrə ümumilikdə 15 təqsirləndirilən şəxs ittiham edilir.
Həmin şəxslər, yəni, Harutyunyan Arayik Vladimiri (Arayik Harutyunyan), Qukasyan Arkadi Arşaviri, Sahakyan Bako Sahaki, İşxanyan Davit Rubeni, Manukyan David Azatini, Babayan David Klimi, Mnatsakanyan Levon Henrikoviç, Beqlaryan Vasili İvani, Qazaryan Erik Roberti, Allahverdiyan Davit Nelsoni, Stepanyan Qurgen Homeri, Balayan Levon Romiki, Babayan Madat Arakeloviç, Martirosyan Qarik Qriqori və Paşayan Melikset Vladimiri Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 100 (təcavüzkar müharibəni planlaşdırma, hazırlama, başlama və aparma), 102 (beynəlxalq müdafiədən istifadə edən şəxslərə və ya təşkilatlara hücum etmə), 103 (soyqırımı), 105 (əhalini məhvetmə), 106 (köləlik), 107 (əhalini deportasiya etmə və ya məcburi köçürmə), 109 (təqib), 110 (insanları zorakılıqla yoxa çıxarma), 112 (beynəlxalq hüquq normalarına zidd azadlıqdan məhrumetmə), 113 (işgəncə), 114 (muzdluluq), 115 (müharibə cinayətləri və adətlərini pozma), 116 (silahlı münaqişə zamanı beynəlxalq humanitar hüquq normalarını pozma), 118 (hərbi soyğunçuluq), 120 (qəsdən adam öldürmə), 192 (qanunsuz sahibkarlıq), 214 (terrorçuluq), 214-1 (terrorçuluğu maliyyələşdirmə), 218 (cinayətkar birlik (təşkilat) yaratma), 228 (qanunsuz olaraq silah, onun komplekt hissələrini, döyüş sursatı, partlayıcı maddələr və qurğular əldə etmə, başqasına vermə, satma, saxlama, daşıma və gəzdirmə), 270-1 (aviasiya təhlükəsizliyinə təhdid yaradan əməllər), 277 (dövlət xadiminin və ya ictimai xadimin həyatına sui-qəsd etmə), 278 (hakimiyyəti zorla ələ keçirmə və onu zorla saxlama, dövlətin konstitusiya quruluşunu zorla dəyişdirmə), 279-cu (qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələri və qrupları yaratma) və digər maddələri ilə ittiham olunurlar. Hər biri Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü siyasətinin birbaşa icraçısı kimi, bu dəhşətli cinayətlərdə məsuliyyət daşıyırlar. Habelə, keçmiş de-fakto “prezident” Arayik Harutyunyan da bu iş üzrə əsas fiqurlardan biridir.
