Dövlət Satınalmalarında Şəffaflıq Məsələsi: Yeni Qanunlara Rəğmən Şübhəli Hallar
Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin 19 avqust 2023-cü ildə imzaladığı “Dövlət satınalmaları haqqında” yeni Qanun 2024-cü il yanvarın 1-dən qüvvəyə minib. Bu Qanun dövlət satınalmalarında şəffaflığı təmin etmək məqsədilə bir sıra mühüm yeniliklər gətirib. Həmçinin, dövlət başçısının 27 avqust 2024-cü ildə imzaladığı “Antiinhisar və istehlak bazarına nəzarət sahələrində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Fərmana əsasən, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin bazasında Prezident yanında Antiinhisar Agentliyi yaradılıb. Bu Agentlik antiinhisar, haqsız rəqabət, dövlət satınalmaları və digər sahələrdə dövlət nəzarətini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı kimi müəyyən edilib.
Bu cür mühüm dəyişikliklərə baxmayaraq, son iki ildə dövlət satınalmaları sahəsində haqsız rəqabətin qarşısının nə dərəcədə alındığı sual doğurur. Dövlət satınalmalarının vahid internet portalındakı məlumatların diqqətlə araşdırılması bəzi qanunsuzluqları aşkar etməyə imkan verir.
“ELTA DEVELOPMENT QSC”: Böyük Müqavilələr və Şübhəli Vergi Borcu
Bu məqamda “ELTA DEVELOPMENT QSC” (VÖEN: 1006619181) adlı bir şirkətin adı tez-tez hallanır. Qeyd edək ki, 2025-ci il iyunun 20-dən iyulun 2-nə qədər cəmi 12 gün ərzində bu QSC Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinin tabeliyindəki Regional Su Meliorasiya Xidmətinin rayon idarələri ilə ümumi dəyəri 487 990 manat təşkil edən 5 satınalma müqaviləsi imzalayıb.
Şirkətin fəaliyyət profili bununla bitmir. Ötən ilin iyun ayında Ağdam, Füzuli və Xocavənd Rayonlarında Bərpa, Tikinti və İdarəetmə Xidməti publik hüquqi şəxsi tərəfindən keçirilən iki böyük tenderdə də qalib gəlib. Bu tenderlərdən biri Ağdam şəhəri 2 nömrəli yaşayış massivində 148 mənzilli 7 yaşayış binasının tikintisini əhatə edib və dəyəri 21 516 988,28 manat təşkil edib. Digəri isə Ağdam rayonu, Kəngərli kəndinin sahədaxili mühəndis kommunikasiya işləri (su, kanalizasiya, qaz xətləri) üzrə olub və 4 006 082,7 manat dəyərində qiymətləndirilib. Beləliklə, ELTA DEVELOPMENT QSC bir gün ərzində ümumi dəyəri 25 523 070 manat olan iki tenderi “qazanıb”.
Dövlət Vergi Xidmətinin hüquqi şəxslərin reyestr məlumatlarına əsasən, “ELTA DEVELOPMENT QSC” 27 avqust 2020-ci ildə Bakı şəhəri Lokal Gəlirlər Baş İdarəsində dövlət qeydiyyatına alınıb. Nizamnamə kapitalı cəmi 2000 manat olan bu QSC-nin hüquqi ünvanı Bakı şəhəri, Nərimanov rayonu, İbrahimpaşa Dadaşov küçəsi, ev.37-də yerləşir. Şirkətin qanuni təmsilçisi kimi Cəlilov Əsədulla Həsən oğlunun adı qeyd olunur. Qeyd edək ki, şirkət əvvəlcə “ND COMPANY” QSC kimi təsis edilib, ilk qanuni təmsilçisi Qasımov Əliağa Əsəd oğlu olub. 2024-cü ilin dekabrında adını dəyişərək “ELTA DEVELOPMENT QSC”-yə çevrilib. Müxtəlif vaxtlarda Zərgərov Şahin Xeyrulla oğlu, Kərimov Ramil Tofiq oğlu, Ağayev Ayxan Səməd oğlu, Mahmudov Elvin Asif oğlu kimi şəxslər də QSC-nin qanuni təmsilçiləri olublar.
Qanun Pozuntuları və Cavabsız Suallar
Dövlət Vergi Xidmətinin məlumatları daha narahatedici bir faktı üzə çıxarır: “ELTA DEVELOPMENT QSC”-nin hazırkı günə 9 833 278.5 manat məbləğində vergi borcu var. Bu borcun miqyası belə böyük layihələr həyata keçirən bir şirkət üçün ciddi suallar doğurur.
“Dövlət satınalmaları haqqında” Qanunun 23.3.5.1-ci maddəsi, yəni “Azərbaycan Respublikasında vergilər və digər icbari ödənişlər üzrə vaxtı keçmiş öhdəliklərinin olması” müddəası vergi borcu olan hər hansı bir təchizatçının satınalmalarda iştirakına yol vermir. Bəs bu qədər vergi borcu olan bir şirkət necə olur ki, İmişli, Abşeron, Hacıqabul, Biləsuvar rayon Su Meliorasiya Sistemlərinin İstismarı İdarələrinin, Ağstafaçay Hidroqovşağı İstismarı İdarəsinin keçirdiyi dövlət satınalmaları prosedurlarında qalib gəlir?
Medianın yaydığı məlumatlara görə, 2024-cü ilin noyabrında əvvəllər “ND Company” kimi tanınan şirkət barəsində Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada əmək müqaviləsi hüquqi qüvvəyə minmədən fiziki şəxsləri işə cəlb etməklə bağlı inzibati xəta protokolu (İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 192.1-ci maddəsi) tərtib edilib. Bu maddə fiziki şəxsləri 1000-2000 manatadək, vəzifəli şəxsləri 3000-5000 manatadək, hüquqi şəxsləri isə 20000-25000 manatadək məbləğdə cərimələməni nəzərdə tutur.
Həmçinin, şirkətin tikinti bazarında layiqli yer tutmasına dair öz veb-portalında iddialar yer alsa da, vətəndaşlardan da şikayətlər var. Məsələn, Bakı şəhəri, Xəzər rayonu, Qala qəsəbə sakini Vüsal Əli oğlu Nəcəfov iddia edir ki, “ELTA DEVELOPMENT QSC” onun 8 min manat pulunu qaytarmır. Nəcəfovun sözlərinə görə, 2024-cü ildə Kəlbəcər rayonuna qaz xətti çəkilən zaman şirkətə iki maşın icarəyə verilib, lakin müqavilədə nəzərdə tutulan ümumi 34 min manatdan 8 min manatı hələ də ödənilməyib. Bu borc səbəbindən Nəcəfovun özünün 6200 manat vergi borcu yarandığı bildirilir.
Antiinhisar Agentliyindən İzahat Tələbi
Yuxarıda qeyd edilən faktlar, xüsusən də külli miqdarda vergi borcu olan bir şirkətin dövlət satınalmalarında iştirakı, böyük narahatlıq doğurur. Prezident yanında Antiinhisar Agentliyi və bu Agentliyin sədri Elnur Bağırovdan (o, bu vəzifəyə Prezidentin 12 fevral 2025-ci il tarixli Sərəncamı ilə təyin olunub) bu məsələyə aydınlıq gətirməsi gözlənilir. Dövlət Vergi Xidmətindən vergi borcunun olmaması barədə arayışı “ELTA DEVELOPMENT QSC”-yə kimlərin verdiyi, vergi borcu barədə arayışların kimlər tərəfindən saxtalaşdırıldığı və nəhayət, Antiinhisar Agentliyi-nin bu qədər vergi borcu olan şirkəti hansı əsaslarla satınalmalara buraxdığı kimi suallar cavabını tapmalıdır.
