Ermənistanın Hərbi Təcavüzündə İttiham Olunan Şəxslərin Məhkəmə Prosesi Davam Edir
Bakı Hərbi Məhkəməsində Ermənistanın Azərbaycana qarşı törətdiyi hərbi təcavüz nəticəsində sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlər, müharibə cinayətləri, o cümlədən soyqırımı, terrorçuluq və hakimiyyəti zorla ələ keçirmə kimi ağır cinayətlərdə ittiham olunan Ermənistan Respublikası vətəndaşları – Arayik Harutyunyan, Arkadi Qukasyan, Bako Sahakyan, Davit İşxanyan, David Babayan, Levon Mnatsakanyan və digərlərinin işi üzrə açıq məhkəmə dinləmələrinə iyulun 11-də davam edilib. Hakim Zeynal Ağayevin sədrliyi ilə, Camal Ramazanov və Anar Rzayevdən ibarət kollegiyanın (ehtiyat hakim Günel Səmədova) baxdığı iş üzrə bütün təqsirləndirilən şəxslər öz bildikləri dildə tərcüməçi, həmçinin müdafiələri üçün vəkillərlə təmin olunublar. İclasda ittiham olunan şəxslərlə yanaşı, onların müdafiəçiləri, zərərçəkmişlərin bir qismi, onların hüquqi varisləri, nümayəndələri və dövlət ittihamçısı olan prokurorlar iştirak ediblər. Hakim Zeynal Ağayev prosesdə ilk dəfə iştirak edən zərərçəkmiş şəxslərə məhkəmə heyətini, dövlət ittihamçısı prokurorları və tərcüməçiləri təqdim edərək, onların qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hüquq və vəzifələrini izah edib.
Xocalı Qurbanlarının Dəhşətli Şəhadətləri
Məhkəmə iclasında ifadə verən zərərçəkmişlərdən Mehriban Bəkirova 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə baş verən Xocalı soyqırımı zamanı Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən girov götürüldüyünü və Xankəndidə 10 gün saxlanıldığını bildirib. O vaxt onun 4 azyaşlı övladı, o cümlədən bir neçə günlük körpəsi Günay olub. Uşağının başından qəlpə yarası aldığını, özünün girovluqda işgəncələrə məruz qaldığını qeyd edib. Həyat yoldaşı Abdulla Həmzəyev haqqında məlumatlar tələb edildiyini deyən Bəkirova, qızı Günayın girovluqda aldığı zərbələr səbəbindən 15 yaşında həlak olduğunu şəhadət verib. Vüsal Abdullayevin sualına cavabında o, soyqırımından əvvəl də Xocalının mütəmadi atəşə tutulduğunu, körpəsini zirzəmidə dünyaya gətirdiyini söyləyib. Girovluqda körpəsinin ondan alındığını, üç gün sonra isə Viktoriya adlı qeyri-erməni qadının köməyi ilə geri qaytarıldığını deyib. Məhkəmədə jurnalist Viktoriya İvlevanın “Moskovskiye novosti” qəzetində dərc olunmuş, fotolarının da yer aldığı səhifə nümayiş etdirilib və M.Bəkirova onlara kömək edən qadının fotodakı şəxs olduğunu təsdiqləyib. Xocalı soyqırımı qurbanı Mürsəl İlyasov isə 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə ailə üzvləri ilə birlikdə zirzəmiyə sığındıqlarını, lakin buraya atılan qumbara və güllə atəşi nəticəsində yaralandığını söyləyib. O, 92 yaşlı nənəsinin evdə yanıb həlak olduğunu, atasının gözləri qarşısında güllələndiyini, qardaşının isə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən öldürüldüyünü ifadə edib. M.İlyasov girovluqda işgəncələrə məruz qaldığını da bildirib.
Validə Nəsibova Xocalı soyqırımı zamanı yaralandığını, qardaşının iki övladının öldürüldüyünü, anasının və gəlinlərinin yaralandığını şəhadət verib. O, öz uşağının meşədə qaldığını və bir sutkadan sonra donmuş vəziyyətdə tapıldığını bildirib. Müşfiq Sadıqov atasının Xocalı soyqırımı zamanı yaralandığını, yaxın qohumlarının qətlə yetirildiyini qeyd edib. O, evlərin talan edilib yandırıldığını, sağ qalanların isə müxtəlif üsullarla, məsələn, qaz borusunu deşib aldadılaraq girov götürüldüyünü vurğulayıb. Tünzalə Paşayeva da Xocalı soyqırımı gecəsi Kətik meşəsinə sığındıqlarını, sonra girov götürüldüklərini və bu zaman bibisi oğlu Mehdi Həsənovun güllələnərək qətlə yetirildiyini ifadə edib.
İşğal Qurbanlarının Ağır Talehləri
Məhkəmə iclasında digər zərərçəkmişlərin də ifadələri dinlənilib. Əlövsət Quliyev 1992-ci il yanvarın 21-də postda olarkən ermənilərin atəşi nəticəsində başından güllə yarası aldığını bildirib. Əvəz Abbasov Kərkicahan sakini olduğunu və 1989-cu ildə qardaşı Eyvazla birlikdə üzərlərinə qumbara atılması nəticəsində qardaşının həlak olduğunu, özünün ağır yaralandığını söyləyib. O, digər qardaşının da ermənilər tərəfindən güllələndiyini və sonradan Şuşa uğrunda döyüşlərdə şəhid olduğunu qeyd edib. Kəlbəcər rayonunun Ağdaban kənd sakini Qiyas Alıyev 1992-ci il aprelin 8-də kəndə hücum zamanı ağır güllə yarası aldığını, evlərin yandırıldığını, mülki şəxslərin qətlə yetirildiyini, dörd kənd sakininin tankla əzildiyini ifadə edib. O, əmisinin beş yaşlı qızı xilas etmək istəyərkən ikisinin də güllələndiyini və qızın yaralı vəziyyətdə basdırıldığını, sonra qonşusu tərəfindən tapıldığını danışıb.
Sadıq Rəhimov Suqovuşanda yaralandığını və orada ermənilərin tankla yaralı əsgərin üstündən keçdiyini gördüyünü bildirib. Rəşad Əliyev 1992-ci ildə azyaşlı ikən Ermənistan silahlı qüvvələrinin atəşi nəticəsində yaralandığını deyib. Samirə Ələsgərova 1998-ci ildə atası ilə birlikdə Tovuz rayonunda girov götürüldüyünü, üç gün sonra azad edildiyini şəhadət verib. Elfaq Hacıyev 1993-cü ildə Ağdamın Mərzili kəndində yaralanaraq əsir düşdüyünü, əsirlikdə ağır işgəncələrə məruz qaldığını, sinəsinə xaç çəkildiyini, qızıl dişlərinin zorla çıxarıldığını və elektrik cərəyanı vurduğunu söyləyib. O, Şuşa həbsxanasında işlədilərkən aldığı elektrik zərbəsindən sonra Xankəndidə uşaq xəstəxanasına düşdüyünü və 9 ay 18 gün sonra Azərbaycana təhvil verildiyini qeyd edib. Umud Ayvazov Çənlibel adlı ərazidə, Yaşar Tağıyev isə 1992-1993-cü illərdə döyüşlərdə yaralandıqlarını deyiblər.
Goranboy rayonunun Tapqaraqoyunlu kənd sakini Mətləb Allahverdiyev 1993-cü ildə ailəsi ilə kartof sahəsində işləyərkən özünün, atası, qardaşı və digər iki şəxsin girov götürüldüyünü, 25 gün işğal altında olan ərazilərdə, sonra isə İrəvanda saxlanılaraq vəhşicəsinə döyüldüyünü və 1993-cü il sentyabrın 28-də təhvil verildiyini ifadə edib. Arif Musayev 1992-ci ildə Tovuzun Əlibəyli kəndində Ermənistanın atdığı mərminin partlaması nəticəsində yaralandığını, on dəfə əməliyyat olunduğunu və hələ də ağrılarla yaşadığını bildirib. Xaliq İsgəndərov, Eldar Qasımov və Namiq Nağıyev də Tovuz rayonunda erməni təxribatları nəticəsində xəsarət aldıqlarını, E.Qasımovun minaatan mərmisi partlaması nəticəsində sağ gözünü itirdiyini söyləyiblər. İdris Aslanov 1996-cı ildə Tovuzda mal-qara otararkən girov götürüldüyünü, döyülərək işgəncəyə məruz qaldığını və bir ay sonra azad edildiyini deyib. Novruz Novruzov döyüşərkən əsir götürüldüyünü, işgəncələrə məruz qaldığını və təxminən 20 gün sonra Azərbaycana təhvil verildiyini bildirib. Rauf Mehtiyev isə 15 yaşı olarkən girov götürüldüyünü və 18 gün girovluqda qaldığını söyləyib. Zərərçəkənlər, həmçinin Arayik Harutyunyan da daxil olmaqla, təqsirləndirilən şəxslərin, onların müdafiəçilərinin və öz nümayəndələrinin suallarını cavablandırıblar.
Təqsirləndirilən Şəxslərə Qarşı İttihamlar və Prosesin Gedişatı
Qeyd edək ki, cinayət işi üzrə ümumilikdə 15 nəfər təqsirləndirilir. Bu şəxslər, Ermənistan dövlətinin, onun qurumlarının vəzifəli şəxslərinin, hərbi qüvvələrinin və qanunsuz silahlı birləşmələrin bilavasitə rəhbərliyi və iştirakı ilə Azərbaycan ərazisində daxili və beynəlxalq hüquq normalarına zidd olaraq, Azərbaycana hərbi təcavüz etmək məqsədilə yaradılmış cinayətkar birliyin tərkibində təcavüzkar müharibənin gedişində çoxsaylı cinayət faktları törətməkdə günahlandırılırlar. Cinayətkar birliyin rəhbərliyi və iştirakı ilə törədilən cinayətlərdə Köçəryan Robert Sedraki, Sarkisyan Serj Azati, Manukyan Vazgen Mikaeli, Sarkisyan Vazgen Zaveni, Babayan Samvel Andraniki, Balasanyan Vitali Mikaeli, Balayan Zori Hayki, Ohanyan Seyran Muşeqi, Qaramyan Arşavir Surenoviç, Melkonyan Monte Çarlz və digərlərinin rolu vurğulanır.
İttiham olunanlar, o cümlədən Harutyunyan Arayik Vladimiri, Qukasyan Arkadi Arşaviri, Sahakyan Bako Sahaki, İşxanyan Davit Rubeni, Manukyan David Azatini, Babayan David Klimi, Mnatsakanyan Levon Henrikoviç, Beqlaryan Vasili İvani, Qazaryan Erik Roberti, Allahverdiyan Davit Nelsoni, Stepanyan Qurgen Homeri, Balayan Levon Romiki, Babayan Madat Arakeloviç, Martirosyan Qarik Qriqori, Paşayan Melikset Vladimiri Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 100 (təcavüzkar müharibəni planlaşdırma, hazırlama, başlama və aparma), 102 (beynəlxalq müdafiədən istifadə edən şəxslərə və ya təşkilatlara hücum etmə), 103 (soyqırımı), 105 (əhalini məhvetmə), 106 (köləlik), 107 (əhalini deportasiya etmə və ya məcburi köçürmə), 109 (təqib), 110 (insanları zorakılıqla yoxa çıxarma), 112 (beynəlxalq hüquq normalarına zidd azadlıqdan məhrumetmə), 113 (işgəncə), 114 (muzdluluq), 115 (müharibə qanunlarını və adətlərini pozma), 116 (silahlı münaqişə zamanı beynəlxalq humanitar hüquq normalarını pozma), 118 (hərbi talançılıq), 120 (qəsdən adam öldürmə), 192 (qanunsuz sahibkarlıq), 214 (terrorçuluq), 214-1 (terrorçuluğun maliyyələşdirilməsi), 218 (cinayətkar birlik (təşkilat) yaratma), 228 (qanunsuz olaraq silah, onun komplekt hissələrini, döyüş sursatı, partlayıcı maddələr və qurğular əldə etmə, başqasına vermə, satma, saxlama, daşıma və gəzdirmə), 270-1 (aviasiya təhlükəsizliyinə təhdid yaradan əməllər), 277 (dövlət xadiminin və ya ictimai xadimin həyatına sui-qəsd etmə), 278 (hakimiyyəti zorla ələ keçirmə və onu zorla saxlama, dövlətin konstitusiya quruluşunu zorla dəyişdirmə), 279-cu (qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələri və qrupları yaratma) və digər maddələri ilə ittiham olunurlar. Arayik Harutyunyan və digər ittiham olunanların məhkəmə prosesi iyulun 14-də davam etdiriləcək.
